Deze cursus wordt in verband met onze sluiting in 2024 niet meer aangeboden. Lees meer in de nieuwsbrief.
Thema 2022/2023: Vrouwelijkheid, mannelijkheid en andere seksuele identiteiten
De genderdiscussie is actueel. Steeds duidelijker wordt dat de 19de en 20ste -eeuwse westerse standaarden van vrouwelijkheid en mannelijkheid veel mensen niet passen. In dit seizoen Yoga en wijsbegeerte beschouwen verschillende sprekers het thema seksuele identiteit vanuit westers en oosters perspectief. Een interessant onderwerp, juist ook voor yogabeoefenaars. Wat is je eigen visie op vrouwelijkheid en mannelijkheid, hoe verbind je in jezelf de zon en de maan? En wat belichamen Shiva en Shakti?
Programma 2022/2023:
Paul van der Velde: Hijra’s – het derde geslacht in India – en hun rituele betekenis in de samenleving
Bemiddelaars tussen hemel en aarde worden ze genoemd.
Ongrijpbaar voor de alledaagse maatschappij met haar wereldse normen en waarden, leven de hijra’s, geboren met een mannelijk lichaam, gehuld in vrouwenkleren, in de zgn. ‘schemerwereld’. Hun positie is moeilijk te duiden. Enerzijds worden ze gevreesd, wanneer ze bijvoorbeeld in grote groepen op huwelijksfeesten verschijnen, anderzijds gelden ze als geluksbrengers omdat zij in staat zouden zijn de mannelijke en vrouwelijke krachten op aarde te reguleren.
Met onze westerse opvattingen kunnen wij nauwelijks bevatten wat de hijra’s voor de Indiase samenleving betekenen. Wij zijn geneigd ze uitsluitend als outcasts te zien. Of zijn het juist zij die de polariteiten in zich verenigen?
Paul van der Velde bespreekt in zijn lezing uitgebreid hoe de hijra’s mythologisch geduid worden en wat hun rol is in de huidige maatschappij. Aan de hand daarvan komen begrippen als mannelijkheid, vrouwelijkheid en het huwelijk aan bod. Hoe worden deze beschouwd in het hindoeïsme? En hoe kijken wij daar zelf tegenaan?
Bee Scherer: Boeddhistische Queer Theorie
Deze lezing richt zich op de vraag hoe de Indiase filosofie, in het bijzonder de boeddhistische filosofie, kijkt naar gender, genderidentiteit en seksuele diversiteit voorbij de man-vrouw binaire dimensie. Waar passen gender- en seksualiteitsdiverse ervaringen en mensen in het bredere boeddhistische filosofische wereldbeeld? Hoe zijn oude Indiase filosofische opvattingen van toepassing op hedendaagse lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders, interseksuelen en queers?
Prof. Scherer zal boeddhistische perspectieven in dialoog brengen met hedendaagse kritische sociale filosofie rond normativiteit en marginalisering, vooral met Queer Theory (QT).
Rinus van Warven: Yoga als brug tussen de seksen
Steeds meer mensen voelen zich niet thuis in de stereotypen waarmee mannen en vrouwen naar elkaar kijken. En het zit ons niet lekker wat we van elkaar verwachten. Een veelgehoorde klacht is dat mensen hun identiteit niet ervaren in verbinding met de ander, met de partner.
In het christelijk georiënteerde westen is er een mystieke stroming die een brug slaat tussen de seksen. Er wordt gesproken over de Unio Mystica, ook wel de Chemische Bruiloft of het Heilig Huwelijk genoemd. Heksen en druïden hebben er zelfs een ritueel voor. De essentie van deze mystieke visie is dat het niet om een brug in de uiterlijke wereld gaat, maar om een verbinding binnendoor, een hartconnectie, in elk mens.
De mystieke traditie staat daarin heel dicht bij de oosterse visie op yoga en tantra. Yoog (het Sanskriet woord ‘yuj’) staat voor ‘verenigen’ en ‘verbinden’. Yoga gaat over de verbinding tussen lichaam en geest, dag en nacht, mannelijk en vrouwelijk. Tantra gaat over het bewustzijn over deze verbinding. Yoga en tantra zijn oefenmethoden in het in evenwicht brengen van alle lagen van ons bestaan. Om te komen tot een natuurlijke staat van Zijn, waarin het leven in zijn heelheid kan worden ervaren.
Bruno Nagel: Op zoek naar wijsheid: man, vrouw en ‘Zelf’ in de oude Upanishaden
In de oude Upanishaden (8e – 6e eeuw v. Chr.) spelen zowel mannen als vrouwen een rol in het zoeken naar wijsheid. Zo neemt bijvoorbeeld de wijze vrouw Gārgī samen met mannelijke leraren deel aan het uitdagen van de grote leraar Yājñavalkya in een wijsheidsdispuut. Een hoogtepunt in de oude Upanishaden is het gesprek van diezelfde Yājñavalkya met zijn echtgenote Maitreyī over het ‘Zelf’ (in Brhad-Āranyaka Upanishad II,4). In krachtige beelden leidt hij zijn vrouw naar een bewustwording van hun ware identiteit in het ‘Zelf’ als de onvergankelijke bron van de liefde tussen hen beiden, en van de liefde voor alle wezens. De bron van die liefde gaat nooit verloren. De dood heeft er geen vat op. De tekst van dit gesprek gaan wij lezen en overdenken.
Godfried Beumers: IJzeren Hans, over jongens, knapen, mannen en meer…
Godfried Beumers is acteur, regisseur, drama- en beeldend therapeut. Hij werd zeer geïnspireerd door het gedachtegoed van Carl Gustav Jung en volgde vele trainingen bij de Amerikaanse psychoanalyticus Gregg Futh. Als gepassioneerd verteller kent menig Saswitha-student hem van zijn avondvullende versie van de Indiase Rāmāyana.
Aan de hand van het sprookje IJzeren Hans uit de collectie van de gebroeders Grimm zal Beumers zijn licht laten schijnen op een aantal aspecten van ‘man’ en ‘mannelijkheid’ (en meer…)
IJzeren Hans gaat over een koninkrijk dat in de ban lijkt van een Wildeman, een mannelijk wonderwezen dat buiten elke bestaande orde lijkt te staan. Het wezen, dat jagers en jachthonden lijkt te verslinden, wordt gevangen genomen en – zonder ondervraging of proces – in een ijzeren kooi in de paleistuin tentoongesteld. Als op zekere dag de zoon van de koning, acht jaar oud, per ongeluk zijn gouden bal in die kooi gooit, komt het knaapje onder de invloed van dit behaarde en grotendeels naakte wezen.
Theo van Leeuwen: De kracht van het goddelijk vrouwelijke in de yoga(traditie)
Een groot geschenk van India aan de wereld is dat in het bijzonder de tantristische yogatraditie de kracht, schoonheid, creativiteit en uitstraling van de godin in haar volmaaktheid en ongerijmdheid levend heeft gehouden. De Tantristen deden geen afbreuk aan de moeder en ook onderwierpen of
“vermannelijkten” ze haar niet, maar ze accepteerden haar volmaakte, onvoorspelbare, angstaanjagende, wonderbaarlijke zelf. De geschiedenis van India is wellicht mede hierdoor grotendeels een geschiedenis geweest van geweldloosheid.
In zekere zin was India een kleurrijk vrouwelijk land met een vrouwelijke, ontvankelijke, niet-agressieve psyche. Dat was haar kracht maar ook haar kwetsbaarheid. Onder de levende religies heeft het Hindoeïsme veruit de meeste krachtige en onafhankelijke godinnen-mythen en -verering
voortgebracht. Indiase heiligen, mystici en yogi’s hebben de godin aanbeden als Devi, Shakti, Sarasvati, Durga, Lakshmi, Lalita, Kundalini. In de yoga(traditie) zijn methoden ontwikkeld om in overgave met de transformerende kracht van de godin één te worden. De godin werd vereerd zowel als “Moeder Aarde, maar ook als “Koningin van de transcendentie”; in haar vreesaanjagende aspect maar ook als oneindig goed en teder.
De godinnen kunnen we opvatten als en spiegel die de enorme diversiteit aan vrouwelijke beelden van het goddelijke weerspiegelt. De Hindoe-godinnen kunnen ons doen verwonderen en inspireren om de vele varianten van het goddelijk vrouwelijke in onszelf te ervaren en beter te begrijpen en waarderen.
14 mei 2023 – Museumdag Amsterdam
Kunst en kunstenaars die wij eerder niet zagen, een actuele en inclusieve collectiepresentatie – rondleiding in het Stedelijk Museum Amsterdam door Nanda Geerling
We leven in een snel veranderende tijd. Veel oude concepten over sekse en gender, migratie, uitsluiting, ras en kolonisatie staan ter discussie en de roep om kritische bezinning wordt steeds luider. Dat laat ook de kunst- en de museumwereld niet onberoerd. Die wereld was tot voor kort het bolwerk van een mannelijke, witte en westerse cultuur waarin nu een opmerkelijke omwenteling gaande is. Mannen – maar met name vrouwen – en ook die met een niet-westerse achtergrond laten hun stem horen en veroveren hun plek. Het Stedelijk Museum in Amsterdam – hét toonaangevende museum voor moderne kunst in ons land – besloot tot het maken van een nieuwe collectiepresentatie waarin deze veranderende houding letterlijk zichtbaar is. Wij worden op deze Museumdag uitgenodigd en uitgedaagd om met een open en verruimde blik naar kunst en kunstenaar te kijken om ons niet alleen te bezinnen op esthetiek maar ook op onszelf en het leven in de maatschappij van nu.
De halfvrouwelijke heer: Ardhanarishvara – presentatie door Paul van der Velde
Inleiding volgt
De cursus Yoga en wijsbegeerte bestaat uit 7 lesdagen. Eén zondag per maand (oktober-mei) een gastspreker die vanuit het eigen vakgebied een lezing geeft over een wijsgerig onderwerp in relatie tot yoga (docenten en hoogleraren Indologie, religiewetenschappen, kunstgeschiedenis, filosofie). Elke lesdag begint met yoga en meditatie door een yogadocent uit ons eigen team, geïnspireerd op het onderwerp van de dag, waardoor je de kennis niet alleen mentaal maar ook op gevoelsniveau kunt ervaren. De laatste lesdag van de cursus is de museumdag. Paul van der Velde en Nanda Geerling verzorgen de rondleidingen waarbij zij de verbinding leggen tussen de kunst in Azië en Europa met het thema van de cursus.
Filosofie op zondag
Filosofie op zondag is een losse lesdag van de cursus Yoga en wijsbegeerte.
Yoga en wijsbegeerte als module
Wanneer je je inschrijft voor de gehele module:
- a. heb je voorrang op inschrijvingen van die voor Filosofie op zondag;
b. heb je toegang tot de museumdag;
c. ontvang je aan het eind van de cursus de professionele geluidsopnames van alle lezingen;
d. kun je de cursus afronden met een schriftelijk examen en een individuele toetsbespreking.
De hele cursus (7 lesdagen) is een korte module (30 uur). Samen met 2 lesdagen Yoga en wijsbegeerte in een volgend seizoen (plus bijbehorende toetsvragen) telt deze als een lange module (37 uur).
Wat studenten zeggen
“Ik vond de lezingen heel inspirerend en van hoog niveau. Dat kwam met name door de echtheid en de openheid van degenen die de lezing gaven. Stuk voor stuk supergoed. En de yogalessen waren erg mooi aangesloten op de thema’s.” – Monique